Poniżej publikujemy memorandum “Na drodze do harmonizacji europejskiej”. Celem niniejszego dokumentu jest zwrócenie uwagi na kwestię praw autorskich do utworów rozpowszechnianych za pośrednictwem internetu. Jest to zagadnienie, które dotyczy nie tylko autorów zdjęć filmowych, ale twórców wszelkich dziedzin sztuki. Chcielibyśmy z całą mocą zaznaczyć, że naszym zamiarem nie jest odcięcie publiczności od dostępu do dóbr kultury. Zależy nam na wypracowaniu modelu, dzięki któremu internauci będą mogli korzystać z otwartego dostępu do utworów przy jednoczesnym zachowaniu autorskich praw majątkowych twórców.
Jerzy Zieliński
Przewodniczący PSC
Oryginalny dokument w języku angielskim w wersji PDF:
CamerimageCinematographersMemorandum2015
Polskie tłumaczenie:
Porozumienie autorów zdjęć
filmowych CAMERIMAGE na rok 2015
„Na drodze do harmonizacji europejskiej”
Ochrona praw autorskich w erze cyfrowej
Streszczenie:
Sprawiedliwa, cyfrowa dystrybucja multimediów za pośrednictwem Internetu wymaga przyjęcia nowej Dyrektywy Unii Europejskiej, która zostałaby następnie wprowadzona przez wszystkie państwa członkowskie. Biorąc pod uwagę fakt, iż Internet jest zjawiskiem globalnym, poszukiwane rozwiązania muszą mieć charakter międzynarodowy. Ujednolicenie bieżących przepisów prawa to ważny temat dla zjednoczonej Europy. Ponieważ kultura europejska opiera się na różnorodności i integralności, za nasz wspólny obowiązek uważamy zagwarantowanie sztuce i kulturze czerpania korzyści z Internetu, poprzez zapewnienie sprawiedliwego wynagrodzenia dla autorów i twórców z tytułu wykorzystania ich dzieł.
Artysta a rynek:
W większości przypadków siła rynkowa pojedynczego artysty jest znikoma w porównaniu z możliwościami firmy produkcyjnej. Za przykład tego stanu rzeczy może posłużyć fakt, iż pomimo istotnej roli autorów zdjęć filmowych w tworzeniu wartości wizualnej dla branży filmowej, są oni przeważnie wynagradzani według stawek dziennych lub tygodniowych – wyłącznie za okres przygotowania do produkcji oraz czas spędzony na planie zdjęciowym. Firmy produkcyjne i stacje telewizyjne dyktują wysokość tych stawek, obniżając je i redukując ilość dni zdjęciowych w odpowiedzi na coraz mniejsze budżety. W przypadku dużego sukcesu kasowego filmu (bestseller), autorom zdjęć nie przysługują dodatkowe wynagrodzenia. W takich okolicznościach artysta zdany jest na samego siebie, bez żadnej ochrony przed silniejszymi mocodawcami. Ważne jest, by stworzyć skuteczne mechanizmy prawa, które należycie zabezpieczą artystę.
Kwestią równie istotną pozostaje problem niekontrolowanej publikacji dzieł twórców za pośrednictwem Internetu. Biorąc pod uwagę fakt, iż w praktyce prawie niemożliwa jest skuteczna kontrola elektronicznej dystrybucji dzieł w Internecie, ich twórcy rzadko mają szansę na czerpanie jakichkolwiek korzyści z tytułu generowanych w ten sposób przychodów. Upraszczając: w przypadku dowolnej dystrybucji własności intelektualnej, włączając dystrybucję cyfrową za pośrednictwem Internetu, w wyniku której generowane są przychody ze sprzedaży, producenci i twórcy tejże własności intelektualnej powinni mieć zapewniony sprawiedliwy udział w obrotach.
Internet a własność intelektualna:
Internet nie jest „sprawiedliwym” rynkiem. Brakuje przejrzystych regulacji prawnych dotyczących właściwego i niewłaściwego wykorzystania oryginalnych treści. W obecnym stanie rzeczy kontrola nie jest możliwa ani na szczeblu indywidualnych artystów, ani też organizacji zbiorowego zarządzania prawami, co nierzadko oznacza, iż za wykorzystanie dzieł twórcom nie są wypłacane żadne wynagrodzenia. To, co w Internecie najbardziej atrakcyjne dla potencjalnych użytkowników, opiera się na treściach tworzonych przez autorów: dziennikarzy, projektantów, scenarzystów, reżyserów, autorów zdjęć filmowych, fotografów, muzyków, scenografów, aktorów i innych artystów. Zważywszy na fakt, iż osoby te nie mają obecnie żadnego udziału w przychodach generowanych przez obrót treściami, w których tworzeniu brali czynny udział, zmiana obowiązujących przepisów nie może już być dalej odwlekana. Nawet firmy produkcyjne, np. te zajmujące się treściami audiowizualnymi, ponoszą szkody z tytułu nadużyć i piractwa w Internecie. Żadne chronione dzieła sztuki lub jakiekolwiek inne treści tworzone przez profesjonalnych twórców lub artystów nie powinny być wykorzystywane bez sprawiedliwego podziału zysków. Taki przepis w żaden sposób nie ogranicza wolności Internetu lub jego użytkowników.
Dostawcy treści oraz dostawcy usług internetowych opierają swoją działalność handlową i marketingową na wartości oryginalnych treści tworzonych przez osoby trzecie. Istotna część tych dzieł stanowi prawnie chronioną własność intelektualną artystów, fotografów, dziennikarzy i twórców filmowych takich jak scenarzyści, reżyserzy, autorzy zdjęć filmowych, montażyści, scenografowie, itp. Aby umożliwić producentom i twórcom czerpanie korzyści z właściwego, a nawet i z niewłaściwego, wykorzystania owoców ich pracy, dostawcy treści oraz dostawcy usług internetowych powinni wnosić opłatę z tytułu własności intelektualnej – Intellectual Property Fee (IPF), ustaloną i regulowaną przez Wspólnotę Europejską.
Rola organizacji zbiorowego zarządzania prawami:
Dzieła profesjonalnych twórców powinny być rejestrowane przez odpowiedzialne organizacje zbiorowego zarządzania prawami. Artyści i twórcy powinni czerpać korzyści z zysków generowanych dzięki wykorzystaniu ich dzieł. Ponieważ organizacje zbiorowego zarządzania prowadzą rejestr dzieł oraz danych osobowych zaangażowanych w nie twórców, pobierają one należności w imieniu tych twórców (w przypadku dzieła filmowego: reżyserów, autorów zdjęć, montażystów, itp.). Wysokość opłaty Intellectual Property Fee (IPF) wnoszonej przez dostawców treści oraz dostawców usług internetowych powinna zależeć od ilości przechowywanych treści oraz natężenia wygenerowanego ruchu w sieci. Opłata IPF powinna być wnoszona bezpośrednio na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania. Ten system rozliczania jest już dobrze znany i praktykowany w istniejących rozwiązaniach dotyczących opłat remuneracyjnych i reprograficznych (blank media levy lub photocopy levy).
W celu zagwarantowania przejrzystości i uczciwego udziału, dzieła autorów i artystów muszą zostać zarejestrowane w bazach danych stosownych organizacji zbiorowego zarządzania. Organizacje te musiałyby stosować się do odpowiednich przepisów uchwalonych przez Wspólnotę Europejską.
Wnioski:
Brak możliwości udziału w przychodach generowanych przez wykorzystanie własności intelektualnej w Internecie powoduje ogromne straty dla tych autorów i twórców, którzy utrzymują się ze swojej twórczości, jak również dla firm produkcyjnych. Wprowadzenie stosownej opłaty Intellectual Property Fee (IPF)wnoszonej przez dostawców treści oraz dostawców usług internetowych wydaje się być odpowiednim rozwiązaniem tego problemu. Istniejący i wielokrotnie sprawdzony system opłat reprograficznych można z powodzeniem przenieść na grunt cyfrowej dystrybucji. Organizacje zbiorowego zarządzania otrzymywałyby należności z tytułu IPF, które następnie rozdzielałyby na pojedynczych odbiorców. Model ten opiera się na dobrze poznanych czynnikach i sprawdzonych systemach wykorzystywanych przez organizacje zbiorowego zarządzania. Zwracamy się niniejszym z prośbą do polityków na szczeblu krajowym i europejskim, aby uznali zasadność naszych argumentów i rozpoczęli dyskusję na ten temat z naszymi organizacjami.
Niniejszy dokument został sporządzony w listopadzie 2014 roku, podczas Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych CAMERIMAGE w Bydgoszczy (Polska), przez Polskie Stowarzyszenie Autorów Zdjęć Filmowych (PSC) oraz Niemieckie Stowarzyszenie Autorów Zdjęć Filmowych (BVK). Jego sygnatariuszami są prezesi tychże stowarzyszeń – Jerzy Zieliński oraz Johannes Kirchlechner, jak również dyrektor festiwalu – Marek Żydowicz. Dokument ten zostanie wysłany do Komisji Europejskiej oraz odpowiednich komisji w Parlamencie Europejskim, jak również do instytucji krajowych w Niemczech i Polsce.
Warszawa, Bydgoszcz/Toruń, Monachium
styczeń 2015
Jerzy Zieliński, Przewodniczący PSC – Polskiego Stowarzyszenia Autorów Zdjęć Filmowych
Marek Żydowicz, Dyrektor Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Camerimage
Johannes Kirchlechner, Prezes BVK – Niemieckiego Stowarzyszenia Autorów Zdjęć Filmowych
