Nominacja do Nagrody PSC 2021 w kategorii „Pełnometrażowy Film Fabularny” za zdjęcia do filmu „Pod słońce” („Sunburned”) dla Wojciecha Staronia.
Wojciech Staroń
Wojciech Staroń – operator, reżyser i scenarzysta urodził się w Ostrowcu Świętokrzyskim. Jest członkiem Stowarzyszenia Autorów Zdjęć Filmowych, Polskiej Akademii Filmowej i Europejskiej Akademii Filmowej oraz Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Był ekspertem Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Za zdjęcia do łotewsko-estońsko-polskiej produkcji „Świt” zdobył nagrodę PSC. Nagradzany na Festiwalu Camerimage, laureat Srebrnego Niedźwiedzia na Berlinale i Brązowej Kamery na Manaki Brothers.
Zanim dostał się na Wydział Operatorski PWSFTviT w Łodzi, zajmował się fotografią. „Fotografowałem to, czego od razu nie mogłem zobaczyć. Aparatem fotograficznym dopiero odkrywałem świat, swój świat, poszukując własnego spojrzenia i nowej formy zdjęć” – mówił o tamtych doświadczeniach.
Studia ukończył w 1996 r., a w czasach szkolnych angażował się w prace przy etiudach studenckich, przede wszystkim jako autor zdjęć, a niekiedy reżyser. Z tego okresu pochodzą m.in. etiudy: Genesis – „Am I very wrong?” (1993), „Powrót”, „Nasze miasteczko”, „Na holu”, „Lęk” (wszystkie z1994 r.), „Świat innych możliwości”, „Sen”, „Niemcy” (z1995 r.), „Śniadanie” (1996).
Pierwsze profesjonalne zdjęcia do dokumentu Witolda Krasuckiego „Tam i tu” (1994), nakręcił w Kazachstanie. „Obserwując ich [repatriantów z ZSRR], zrozumiałem, że w sztuce nie forma powinna być punktem wyjścia, lecz emocje ludzkie, czyli treść, której dopiero trzeba nadać właściwą formę – mówił na łamach magazynu SFP.
W 1998 r. nakręcił „Syberyjską lekcję”, gdzie oprócz zdjęć był również autorem scenariusza i reżyserem projektu. Na portalu Wyborcza.pl opowiadał o stylistyce pracy kamery: „W każdym projekcie kamera musi być kimś innym. W literaturze zwykle od razu wiadomo, kto jest narratorem, a w filmie trzeba się tego domyślić” – mówił.
Z 2000 r. pochodzą zdjęcia do dokumentu „Żuławski o Żuławskim”, a 11 lat później (2011) powstała „Argentyńska lekcja” (film zdobył 20 nagród w kraju i za granicą, wśród nich Złoty Róg na Krakowskim Festiwalu Filmowym). Pokłosiem wyprawy do Argentyny była współpraca z reżyserem fabularzystą – Diego Lermanem. W 2011 r. zrealizował słynną „Nagrodę” („El Premio”), w reż. Pauli Markovitch i fabularyzowany dokument „Wojtek. Niedźwiedź, który poszedł na wojnę”, a także dokument „Themerson and Themerson” i kilka innych.
W 2015 r. nakręcił „Braci” (obraz zdobył łącznie 11 trofeów).
„Dla mnie prawdziwy film dokumentalny dotyka tego, co się dzieje tu i teraz. (…) Zobaczyłem archiwalne materiały, jakie Mieczysław [jeden z bohaterów filmu] nakręcił na kamerach 8 mm i 16 mm podczas swoich wypraw geodezyjno-kartograficznych. Poczułem, że jest w tych filmikach jakiś magnetyzm, nieodkryta tajemnica przeszłości” – mówił o kulisach powstania „Braci”.
W dorobku operatorskim Staronia znajduje się ponad 40 filmów dokumentalnych.
„W każdym filmie, przy którym pracuję, ciekawi mnie, jak dalece mogę odejść od rejestrowania rzeczywistości, aby nie tracąc jej z oczu, kreować ją obrazem”- charakteryzował swój styl pracy.
Jako autor zdjęć pracował z cenionymi twórcami, jak: Kinga Dębska, Lidia Duda, Paweł Kędzierski, Joanna Kos-Krauze i Krzysztof Krauze, Paweł Łoziński, Jerzy Śladkowski i inni.
„Filmy dokumentalne, których jestem operatorem i reżyserem, a więc robione niejako w pojedynkę, jak zdjęcia fotograficzne, dają mi tę samą wolność twórczą, co fotografia. Chcąc mieć więcej tej wolności, gdy pracuję jako autor zdjęć do filmu fabularnego z innym reżyserem, staram się być również operatorem kamery” – mówił.
Jako operator w filmie fabularnym dał się poznać pracując przy „Placu Zbawiciela” Krzysztofa i Joanny Kos-Krauze (2006). „Siłę fabularnej produkcji pokazał mi Krzysztof Krauze, za co zawsze będę mu wdzięczny. Nauczył mnie, że dobre zdjęcia nie polegają na efekciarstwie” – mówił. Aspekty wizualne filmu doceniło jury Festiwalu Camerimage, przyznając Staroniowi Nagrodę Główną w Konkursie Filmów Polskich.
–
Z duetem Joanna Kos-Krauze – Krzysztof Krauze współpracował również przy innych produkcjach. Wcześniej, w 2004 r. przy „Moim Nikiforze” był operatorem II ekipy i pracował z autorem zdjęć – Krzysztofem Ptakiem.
Czarno-białe zdjęcia do „Papuszy” (2013, II unit) zostały nagrodzone Polską Nagrodą Filmową Orzeł i nominacją do Nagrody PSC.
W 2017 r. wspólnie z Józefiną Gocman sfotografowali „Ptaki śpiewają w Kigali (2017), ostatni film Krzysztofa Krauzego i Krzysztofa Ptaka.
Wojciech Staroń jest autorem zdjęć m.in. do „Jeszcze nie wieczór” (2008) Jacka Bławuta i
„Helu” Kingi Dębskiej (2009). W 2015 r. nakręcił zdjęcia do pełnometrażowego filmu fabularnego „Świt”, które przyniosły mu nagrodę PSC.
Na łamach magazynu SFP tak skomentował ją Andrzej Bukowiecki:
Werdykt przyznający palmę pierwszeństwa zdjęciom Staronia w „Świcie” jest odważny. Na przekór powszechnej opinii, że operator nie powinien zwracać uwagi widzów filmu na sam obraz, który ma pełnić funkcję służebną wobec fabuły, Nagrodą PSC uhonorowano film właśnie bardzo obrazowy. „Świt” nie pozwala odbiorcy podczas oglądania „zapomnieć” o niezwykłych ruchach kamery, oświetleniu czy kompozycji kadru. Aczkolwiek i tu środki wizualne nie są sztuką dla sztuki, lecz odzwierciedlają przemyślaną wizję reżyserki Laili Pakalniny i ponuro-groteskowy klimat czasów stalinowskich, w których dzieje się akcja”.
Co na to sam zainteresowany? O realizacji zdjęć do „Świtu” mówił na łamach „Magazynu Filmowego”:
„Dla mnie był to film wyjątkowy, bo nadzwyczaj ryzykowny. Od strony operatorskiej ambitne i trudne zadanie polegało na intensywnym, bardziej widocznym niż zazwyczaj, opowiadaniu kamerą. Dlatego cieszy mnie, że koledzy operatorzy docenili rezultat zadania, z jakiego się wywiązałem. (…) Uwielbiam zdjęcia czarno-białe, fotograficzne i filmowe. Mają w sobie szlachetność i uniwersalność”.
W 2018 r. nakręcił zdjęcia do filmu „Dziura w głowie”.
Filmy przy których pracował zdobyły wiele ważnych nagród.
W 2018 r. otrzymał wspomnianą Nagrodę PSC jako autor Najlepszych zdjęć do pełnometrażowego filmu fabularnego „Świt”;
W 2015 r. na MFF w Locarno wygrał Nagrodę Specjalną Tygodnia Krytyki za film „Bracia”;
Na Krakowskim Festiwalu Filmowym triumfował wielokrotnie. W 2012 r. za zdjęcia do filmu „Uwikłani” zdobył dwie nagrody: Nagrodę Prezesa TVP SA oraz Nagrodę Stowarzyszenia Twórców Obrazu Filmu Fabularnego za najlepsze zdjęcia w filmie dokumentalnym.
„Argentyńska lekcja” triumfowała na Krakowskim Festiwalu Filmowym w 2011 r. w różnych kategoriach, zdobywając: Złoty Róg za Najlepszy film dokumentalny, Nagrodę Stowarzyszenia Twórców Obrazu Filmu Fabularnego za najlepsze zdjęcia w filmie dokumentalnym, Nagrodę Prezesa TVP SA dla autora najlepszych zdjęć w filmie dokumentalnym, Nagrodę Prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich i Nagrodę Jury Studenckiego.
W 1998 r. „Syberyjska lekcja” została na KFF doceniona m.in. Srebrnym Lajkonikiem i Nagrodą CANAL+ Polska.
Staroń dwukrotnie triumfował na Festiwalu Mediów zdobywając Grand Prix za „Syberyjską lekcję” w 1998 r. i Nagrodę Specjalną za „El Misionero” w 2001 r.
Twórca był również wielokrotnie doceniany przez jury Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Camerimage. W 2015 r. zdobył Wyróżnienie w Konkursie Pełnometrażowych Filmów Dokumentalnych za „Braci”, w 2011 r. w tej samej kategorii za „Argentyńską lekcję”, a w 2006 r. – Złotą Żabę w Konkursie Filmów Polskich jako Najlepszy operator za „Plac Zbawiciela”.
W 2014 r. zdobył z kolei Orła Nagrodę Polskiej Akademii Filmowej w kategorii Najlepsze zdjęcia za film „Papusza”. Rok wcześniej (2013) Zdjęcia do tego filmu nagrodzono Brązową Kamerą na Manaki Brothers.
W 2013 r. „Argentyńska lekcja” zdobyła Światłoczułą nagrodę publiczności na FPFF w Gdyni.
W 2011 r. odebrał Srebrnego Niedźwiedzia na Berlinale za Najlepsze osiągnięcie artystyczne w kategorii zdjęcia do francusko-meksykańsko-niemiecko-polskiego dramatu pt. „Nagroda”.
Wojciech Staroń obronił doktorat, a w Szkole Filmowej w Łodzi i wykłada sztukę filmu dokumentalnego i – wraz z Ryszardem Lenczewskim – sztukę operatorską. Sprawuje opiekę nad etiudami studenckimi.
Bartosz Staszczyszyn na portalu Culture.pl podsumował działalność tegorocznego nominowanego do Nagrody PSC tymi słowy:
„Wojciech Staroń to poeta obrazu, który przedkłada ekranową prawdę nad piękno filmowego kadru”.
Źródła:
Magazyn Filmowy nr 1/2016 i nr 04/2018
https://culture.pl/pl/tworca/wojciech-staron
https://wyborcza.pl/1,75410,10960146,Czlowiek_z_kamera__Swiat_wedlug_Wojciecha_Staronia.html
